فهرست مطالب

پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت
سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/11/20
  • تعداد عناوین: 7
|
  • بایستگی نگارش فرهنگ نام تصویرهای ادب پارسی با بررسی نمونه ای دیوان خاقانی
    سعید مهدوی فر صفحات 1-18
    تخیل اصیل، دنیایی نو و دیگرگون برابر دیدگان سخنور ترسیم می کند؛ او ناگزیر است برای هستی بخشیدن به این دنیا، از اسامی و هنجارهای عادی زبان دوری جوید و خود اسم های تازه ای برای نام گذاری آن بیافریند. او همواره از این امکان برخوردار نیست که دست به خلق و ساختن واژه های بسیط بزند؛ بنابراین برای بیان مفاهیم و نویافته های خود از واژه های ساده زبان بهره می گیرد و ترکیبات تصویری و زبانی تازه ای می سازد تا گنجینه زبانی خود را گسترش بدهد. یکی از اساسی ترین شیوه های هنری- زبانی برای غنابخشیدن به گنجینه واژه های یک زبان، تصویرسازی، یعنی آفرینش ترکیب های کنایی و استعاره های بدیع است. مهم ترین کارکرد تصویرسازی و اساسا زبان ادبی در این راستا، آفرینش «نام تصویرها» است؛ نام تصویر نقطه مقابل نام های حقیقی ای است که زبان هنجار می سازد. نام تصویر بر اساس ساختارهای تصویری و زبانی مشخصی آفریده می شود و از گستردگی و بلاغت شگرفی برخوردار است. عواملی مهمی چون غنابخشیدن به گنجینه واژه های زبان، بهره های فرهنگی، رفع برخی از دشواری های متون ادبی و کمک به تحلیل شایسته شخصیت هنرور، بایسته می سازد که فرهنگ نام تصویرهای ادب پارسی نگاشته شود. این جستار ضمن تاملی در هستی شناسی نام تصویر به تبیین وجوه بایستگی این خدمت فرهنگی می پردازد.
    کلیدواژگان: نام تصویر، تصویرسازی، زبان و ادب پارسی، واژه سازی، دیوان خاقانی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی اطناب بسط در دو منظومه خسرو و شیرین نظامی و امیر خسرو دهلوی
    محمدباقر شهرامی، احمد رضی، محمد شفیع صفاری صفحات 19-35
    منظومه خسرو و شیرین نظامی بهترین منظومه عاشقانه او و جزء بهترین داستان های عاشقانه شعر فارسی است. از رموز موفقیت آن، نحوه استفاده نظامی از عناصر داستان در این منظومه در قیاس با مقلدانش و دیگر داستان پردازان شعر کهن فارسی است. اگر اثر نظامی را با دیگر شاعرانی که در ادبیات کهن منظومه های عاشقانه سروده اند، مقایسه کنیم ارزش کار نظامی مشخص می شود. از جمله ویژگی های مثبت به کاربردن عناصر داستان در منظومه خسرو و شیرین نظامی پردازش عنصر لحن است که یکی از مصادیق اصلی این عنصر، استفاده از ایجاز و اطناب است. در این مقاله به بررسی اطناب بسط و دو مورد از آن یعنی اطناب بسط در وصف و دیالوگ، در خسرو و شیرین نظامی می پردازیم و برای مشخص شدن ارزش کار نظامی برای خوانندگان محترم، نحوه استفاده از این عنصر در اثر نظامی را با خسرو و شیرین امیرخسرو دهلوی - که به زعم بسیاری از پژوهشگران، بزرگترین مقلد خمسه نظامی است- مقایسه می کنیم.
    کلیدواژگان: نظامی، امیرخسرو دهلوی، خسرو و شیرین، اطناب، اطناب بسط
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • بررسی منابع عربی حکایت های باب چهارم لطائف الطوائف
    وحید سبزیان پور، حدیث دارابی صفحات 37-56
    مولانا فخرالدین علی صفی از نویسندگان قرن 10 هجری و صاحب کتاب ارزشمند لطائف الطوائف است. این کتاب بطور مستقل در باب محاضرات و مناظرات است و نیز مجموعه ای از لطایف طبقات مختلف جامعه را با نثری ساده و روان بیان کرده، که دارای فواید تاریخی و ادبی بی شماری است. صفی مطالب این کتاب را از میان کتاب های پیشینیان خود جمع آوری کرده و نیز اطلاعات عصر خود را به آن اضافه کرده است. این کتاب به بخش های مختلفی تقسیم شده و در هر بخش به یکی از مسائل سیاسی، اجتماعی، دینی و غیره می پردازد. آنچه باعث تمایز این اثر از آثار مشابه خود می شود این است که در پرداختن به مسائل مذکور از حکایات طنز آمیزی استفاده کرده که موجب تاثیر گذاری مطالب در ذهن مخاطب می شود. نکته قابل ذکر این است که او در بیان این حکایات با توجه به ماهیت عربی و اشخاص آن، در موارد اندکی به منابع عربی آن اشاره کرده است. این مقاله قصد بررسی و جستجوی منابع عربی باب چهارم این کتاب با موضوع «لطایف امراء، مقربان، وزراء و ارباب دیوان» را دارد که صفی جز ثمارالقلوب ثعالبی نامی از منابع مورد استفاده خود نبرده است.
    کلیدواژگان: علی صفی، لطائف الطوائف، طنز، منابع عربی، شاهان و وزراء
    چکیده زبان: فارسی
  • سروش تولا
    احمد احمدی صفحات 57-75
    شمس الشعراء سروش اصفهانی، از سرآمدان شعر و ادب دوره قاجاریه و از ارکان اربعه قصیده در عهد ناصری و در سبک شاعری، پیرو استادان کهن به ویژه فرخی سیستانی و امیر معزی است. از جمله مضامین برجسته و پر بسامد در شعر سروش، بیان مناقب آل الله علیهم السلام در والاترین سطوح بوده است. شیوه بیان و عرضه این گونه مناقب حاکی از حضور تفکر ویژه ای در دربار ناصرالدین شاه قاجار است. این واقعیت در این مقاله به طور مشروح نشان داده شده است
    کلیدواژگان: اهل البیت علیهم السلام، تولی، شعر و ادب و سروش اصفهانی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • شیوه ها و شگردهای اطناب در دره نادره
    محمدتقی آذرمینا، حمید طاهری، شهرام فولادی رشت آباد صفحات 77-94
    اطناب یکی از ارکان متون نثر فنی و مصنوع است، از این رو در کتاب دره نادره نقشی بسزا دارد. میرزا مهدی خان استرآبادی(فو 1175ه..ق) در این اثر نادر سعی دارد تا با بهره گیری از انواع شیوه های سخن پردازی از جمله اطناب علاوه بر نوشتن تحولات عصر نادرشاه (فو 1160ه.ق)، از سوی مهارت خود را بر فن انشا و شیوه های منشیانه و از دیگر سو تسلط خود را مفردات و مترادفات در زبان عربی و اسالیب نگارش نشان دهد. این پژوهش سعی دارد ضمن بررسی و طبقه بندی شیوه های اطناب در دره نادره به تبیین این شیوه در نثر فنی کتاب بپردازد.
    نتیجه این تحقیق نشان می دهد که نه تنها اطناب موثرترین شیوه برای بیان مطالب در کتاب مذکور است، بلکه با استفاده از این شیوه آشکار می گردد که فنون و صنایع ادبی و تناسبات لفظی و معنوی متناسب با مقتضی حال، چگونه می تواند در انتقال پیام موثر باشد.
    کلیدواژگان: دره نادره، انواع اطناب، نثر مصنوع و فنی، نثر فارسی قرن 12
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مبالغه؛ تصویری فراتر از خیال
    محمدحسین محمدی، میثم حاجی پور صفحات 95-114
    مبالغه تصویری است بلاغی که اغلب برای آرایش کلام و جلب توجه شنونده به کار می رود. در مبالغه، شاعر با استفاده از دو شیوه بزرگ نمایی و کوچک نمایی مفاهیم خرد را بزرگ جلوه می دهد و مفاهیم بزرگ را خرد، و در واقع با استفاده از این ابزار بیانی سخن خویش را بسط می دهد و تاکید می کند تا القای مفهوم بهتر انجام پذیرد.
    اغلب بلاغت نگاران ضمن معرفی مبالغه تاکید کرده اند که مبالغه در حقیقت نوعی دروغ آمیخته با خرافات است و بنابراین گاه آن را تمجید کرده اند و از عناصر اصلی شعر و سخن بلندپایه دانسته اند و گاه آن را مطرود دانسته و شعر راستین را از آن مبرا دانسته اند. با توجه به رویکرد متفاوت و گاه متناقض بلاغیون نسبت به مبالغه، در این مقاله به این پرسش پاسخ گفته ایم که ارزش جمال شناسی مبالغه چیست و استفاده از مبالغه تا چه حد در سخن متعالی جایز و بایسته است؟
    کلیدواژگان: بدیع، مبالغه، اغراق، غلو، مبالغه و شعر حماسی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • نگاهی نو به ای هام در بدیع فارسی
    امیر چناری صفحات 115-134
    ای هام یکی از مهم ترین صنایع معنوی بدیع در ادبیات فارسی است، اما علی رغم اهمیتش در تعریف و انواع آن در کتب بدیع و بلاغت دقت کافی نشده است. یکی از اهداف مقاله حاضر بازتعریف ای هام است. در این مقاله با بررسی تعریف ای هام در کتب گوناگون قدیم و جدید، سعی می شود تعریف دقیق تری از ای هام به دست داده شود. همچنین انواع ای هام در کتاب های قدیم و جدید بلاغی فارسی و عربی- مانند ای هام مجرده، ای هام مرشحه، ای هام مبینه، ای هام ذوالوجوه- نقل و سپس تحلیل و نقد می شود؛ و سپس با بهره گیری از دانش زبان شناسی، تقسیم بندی تازه ای از ای هام به دست داده می شود. این تقسیم بندی با استفاده از مثال های گوناگون از متون کلاسیک و معاصر فارسی، اثبات می شود. برخی از انواع ای هام که در این مقاله مطرح و تعریف شده اند، عبارتند از: ای هام واژگانی، ای هام نحوی، ای هام گروهی، ای هام ساختاری، ای هام مرجع ضمیر، ای هام حذف، ای هام خوانشی، ای هام زبر زنجیری. این مقاله، روشی نو را برای تحلیل ای هام در آثار ادبی، به ویژه شعر، مطرح می کند.
    کلیدواژگان: ایهام، بدیع، صنایع معنوی، چند معنایی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
|
  • The Necessity of Writing Persian Name-Image Lexicon Studying Divan-e Khaqani
    Saeed Mahdavifar Pages 1-18
    The pure imagination draws a new and different world in front of the eyes of the rhetorician، who has to avoid the ordinary norms of language and create new words to name the world. He does not always have the capability to create new words; so he uses the simple ordinary words to deliver his newly found concepts. He also makes imaginary and word structures to expand his lingual treasury. One of the main lingual-artistic ways to enrich the word complex of a language is image-making which means creating exquisite metaphors. The most important function of image-making and mainly literary language is creating name-images that are the opposite point of the real names made by the normal language. A name-image is created according to certain pictorial and lingual structures and can be greatly extended. It is important for the enrichment of the language، cultural interests، proper analysis of the artist personality، to make a lexicon of name images for the Persian literature. This essay tries to explain necessary aspects of this cultural objective through the images ontology.
    Keywords: name, image, illustration, Persian language, literature, Diven, e Khaqani
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Extended Verbosity in Nizami and Amirkhosrow's Khosrow va Shirin
    Mohammadbagher Shahrami, Ahmad Razi, Mohammad Shafie Saffari Pages 19-35
    Khosrow va shirin is the best romantic Mathnavi of Nizami and the old Persian literature. The kind of Nizami''s use of story elements in this work is one of its triumph secrets. If we compare this book with the other romantic mathnavis، the value of Nizami''s work will be appreciated. The relevant use of the tone element is one of the positive features of using the story elements. Using verbosity and terseness is one of the main examples of the tone element. In this essay we are going to study the extended verbosity and two of its technics in Nizami''s khosrow va shirin; furthermore، we compare the use of this element in Nizami''s work with Amirkhosrow''s khosrow va shirin.
    Keywords: Nizami, Amirkhosrow, Khosrow va shirin, verbosity, extended verbosity
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Latayef-Al-Tavayef's Stories in Chapter Four: A Survey of Arabic Sources
    Vahid Sabzianpoor, Hadis Darabi Pages 37-56
    Fakhr-al-din Ali Safi is an outstanding author of the 10th century and the writer of the book “latayef-al-tavayef”. This book merely concentrates on debates and discussions narrating a collection of jokes belonging to various social levels in simple prose and has numerous historical and literary advantages. Safi has collected the contents of this book from his predecessors. He also added other advices belonging to his own era. The book is divided into various parts with different political، social، and religious contents. What distinguishes this book from the other book with similar content is using humorous narrative tales which has more influential impact on the minds of the audience. It is worth noting that due to Arabic nature of his tales and the audience، he has sometimes referred to Arabic sources. Here، the researchers intend to investigate Arabic references of the part four of the book، titled “Humorous quotes of the leaders، their relatives، Ministers and Supreme Lords”; in that chapter he has named no references except Samar-al-Ghloub Salaebi.
    Keywords: Ali Safi, Latayef, al, tavayef, Humor, Arabic reference, Kings, Ministers
    Abstract Original: Persian
  • Soroush - e - Tavalla
    Ahmad Ahmadi Pages 57-75
    Soroush Esfahani is one of the most outstanding poets of the Qajar Period and a follower، in style of poetry، of Farrokhi Sistani. One of the most prominent subjects of his poetry is “the virtues of Ahl-e-bait، peace be upon them. The manner of expression and its style in these poems indicates the presence of a particular type of thought in Naser-e-din shah court. This essay hopes to demonstrate this particular court style.
    Keywords: Ahl, e, bait, Friendship, Poetry, Soroush Esfahani
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Mehtods of Verbosity in Dorraye Nadireh
    Mohammadtaghi Azarmina, Hamid Taheri, Shahram Fooladi Rashtabad Pages 77-94
    Verbosity is one of the techniques of decorated and artificial prose texts that plays major role in the book called Dorraye Nadireh. Mirza Mahdi khan Astarabadi (1175 H. G) tried in this eminent book to use the various kinds of fine writing like verbosity till the ending events of Nadir period (1160); he likes to show off his masterly in writing technique by using Arabic words and various synonyms. This essay is going to consider verbosity method and it’s classification in Dorraye Nadireh and will demonstrate Mahdi Khan’s fine writing styles in creating this eminent book. The result shows not only verbosity is the most effective way for telling events in the book، but it is also effective in delivering the message.
    Keywords: Dorraye Nadireh, Mirza Mahdi khan Astarabadi, decorated, artificial prose, Persian literature
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Exaggeration: Beyond Imagination
    Muhammad H. Muhammadi, Meitham Hajipour Pages 95-114
    Exaggeration is a rhetoric picture which is often used to arrange the speech and to attract the audience. In exaggeration، the poet، shows his meanings by the use of two methods، to make the subject greater or smaller، and in fact he develops his speech by the use of these rhetorical devices and emphatics in order to make the meaning more understandable. Most rhetoricians، as they introduce the exaggeration، emphasize that it is in fact a kind of lie mixed with superstitions and therefore they sometimes have praised it and they have considered it as one of the basic elements of poetry and heightened speech and they have sometimes rejected it and considered it separate from the real poetry. Based on a different approach، in this paper we have answered this question that what is the esthetic value of exaggeration and to what extend the use of exaggeration in heightened speech should be allowed.
    Keywords: Rhetoric, exaggeration, epic, poetry, speech
    Abstract View Paper Original: Persian
  • A New Look at Ambiguity in Persian Rhetoric
    Amir Chenari Pages 115-134
    Ambiguity is one of very important techniques in Persian rhetoric، but in spite of its importance، it seems there is not enough accuracy in its definition and types. The present essay tries to redefine the concept of ambiguity. We will begin by analyzing the definitions of ambiguity and amphiboly according to the old and new Persian sources; then we presents a new definition and review and analyze various types of this technique. Based on Linguistics، new types of ambiguity in Persian rhetoric will be discussed; these include، for example، lexical ambiguity، syntactic ambiguity، structural ambiguity، elimination ambiguity، reading ambiguity، and supra segmental ambiguity. This article presents a new method for analyzing ambiguity in literary works، especially poetry.
    Keywords: ambiguity, amphiboly, Persian rhetoric, rhetoric, types of ambiguity
    Abstract View Paper Original: Persian